dinsdag 11 februari 2014

Minder Bergmann, meer Spielberg: over verkleinen en vergroten

Overgeslagen
Toen ik in 2005 dacht dat na vier jaar schrijven mijn roman ‘De IJskoning’ af was en het aan proeflezers had laten lezen, kreeg ik bij teruggave te horen dat ze die stukken over geschiedenis, film, muziek en filosofie grotendeels hadden overgeslagen. Die vonden ze maar saai en niet relevant, hielden enkel het verhaal op.
Overgeslagen. Terwijl er in die stukken – deels in dialoogvorm - heel wat informatie over mijn personages opgenomen zat die belangrijk was om het verhaal te kunnen blijven volgen.

Gouden tip
Toen ik in 2007 dacht dat ‘De IJskoning’ af was en ik hem aan mijn proeflezers had laten lezen, gaf een van hen mij de gouden tip: ‘Minder Bergmann, meer Spielberg.’
Er zat nog steeds te veel geschiedenis, film, muziek en filosofie in, en veel te weinig handeling.

Personage zonder daadkracht: roman zonder ballen?
Te weinig handeling vond ik toen wel logisch. Patrick Vernooi – het hoofdpersonage in ‘De IJskoning’ - is iemand die weinig tot handelen in staat is. En iemand die weinig tot handelen in staat is, wordt toeschouwer. Die gaat boeken lezen, films bekijken en naar muziek luisteren. Die observeert mensen en komt tot zelfbeschouwing en dagdromerij.
Maar te veel Bergmann en te weinig Spielberg, dat is oersaai voor de lezers. En dit is wel het laatste wat ik wil: mijn lezers verleiden tot gegeeuw. Dus heb ik vooral die opmerking van die ene proeflezer ter harte genomen.

Katalysator
Die opmerking ‘Minder Bergmann, meer Spielberg’ was de katalysator voor nogal wat veranderingen in mijn roman. Zo heb ik een aantal nevenpersonages meer in actie laten komen, een ontwikkeling laten doormaken. Zo veel actie en ontwikkeling, dat op een gegeven moment Patrick Vernooi nog meer dan in de eerste versie van mijn roman gedwongen wordt om mee te doen. Want, zoals een van zijn tegenspelers hem waarschuwt: ‘Als je zelf niet weet hoe je leven moet, dan nemen anderen wel de beslissingen voor jou.’

Staan laten, schrappen, inkorten, mooier maken
Het was na de opmerkingen van 2005 en vooral na die van 2007 een hele toer om die fragmenten over geschiedenis, film, muziek en filosofie in de juiste verhouding tot de rest van het verhaal te krijgen. Daarbij hield ik mij aan de volgende vragen en criteria:
Is dit fragment echt noodzakelijk en interessant, zonder dat dit deel het verhaal scheef trekt? Zo ja: staan laten.
Is dit fragment niet noodzakelijk, ook niet als rustpauze tussen twee spannende scenes? Schrappen.
Is dit fragment wel noodzakelijk, maar niet interessant? Maak er dan iets mooiers van, of houd het zo kort mogelijk (let wel: mooi is meestal kort).

Nog steeds scheef
Na al deze verbeteringen te hebben aangebracht, kwam ik bij herlezing tot een wrange conclusie. Voor mijn neus had ik nu ingekorte of bewerkte stukken geschiedenis, film, muziek en filosofie die weliswaar noodzakelijk en interessant konden worden genoemd, maar sommige daarvan trokken nog steeds het verhaal scheef.
Wat kon ik hier tegen doen?

Uitvergroten
Pas in de eindfase van het schrijven aan ‘De IJskoning’ meende ik een oplossing te hebben gevonden. Pas in de eindfase weet je precies waar je roman over gaat, en kun je je focussen op de kern.
Dit is denk ik de oplossing:
Zijn die delen over geschiedenis, film, muziek en filosofie (of wat voor andere elementen dan ook) strikt noodzakelijk en ook interessant, maar trekken ze het verhaal scheef waardoor de lezer zich zal afvragen: wat heeft dit met de rest te maken, waar gaat deze roman over? Pas dan de vergroting toe. Maak de elementen groter: trek ze door, geef ze een actieve rol, of weef ze als een onderlaag door de hele roman heen, zonder dat ze de kern en de loop van het verhaal in de weg staan.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten