maandag 24 juni 2013

Mooie lange zinnen

Met lange zinnen schoonheidsprijzen winnen
Sommige schrijvers denken misschien dat met het fabriceren van een lange zin de schoonheidsprijs te winnen is. Daar is niks mis mee. Lange zinnen kunnen prachtig zijn. Ze kunnen de lezer hypnotiseren, meevoeren in het verhaal.
Kafka heeft prachtige lange zinnen geschreven, vooral in zijn ultrakorte verhalen. Lees maar eens Der plötzliche Spaziergang. 

Helderheid
Maar een lange zin moet wel helder zijn, niet noodzakelijk bij eerste lezing, maar toch zeker wel bij de tweede. Anders haakt de lezer af. Kort gezegd gaat het bij heldere zinnen om de juiste woorden en de juiste leestekens, beiden op de juiste plaats.

Even terzijde: is dit een wet?
Nee, dit is geen wet. Want let op. Wanneer je schrijft: ‘Pietje was een beetje verward,’ dan zegt dat niet zo veel. Geef je Pietjes gedachtewereld in een monologue interieur zo weer dat de lezer denkt: ‘Die Pietje, die moet nodig eens praten met een psycholoog’, dan heb je wat mij betreft de schoonheidsprijs gewonnen.

Hardop leesbaarheid
Nog belangrijker vind ik dat een lange zin hardop te lezen is, want het allereerst heb je de ademhaling, dan de taal en dan pas de op die ademhaling en taal gebaseerde tekst.

Zelfs de langste plaatsnamen zijn op de ademhaling uit te spreken. De op drie na langste plaatsnaam is van een dorp uit Wales:

 Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwyll-llantysiliogogogoch.

Het betekent:
The church of St. Mary in the hollow of white hazel trees near the rapid whirlpool by St. Tysilio's of the red cave.

Het valt hardop te lezen, wanneer je er één komma aan toevoegt.

Even terzijde: wat vind je van de punt komma?
Goedlopende lange zinnen, daarvoor hebben wij allerlei leestekens, de komma voorop. En voor wie graag een beetje knutselt, de punt komma; maar dan moet die punt komma wel met recht worden toegepast en niet worden misbruikt als vervanger van de punt. Een punt komma is er niet om een op zichzelf staande zin zijn voorganger binnen te smokkelen.

De zin en onzin van lange zinnen
Is met deze twee vereisten – helderheid en hardop leesbaarheid - de schoonheid van een lange zin verzekerd?  Misschien. Maar een lange zin – herstel: elke zin moet wel eerlijk zijn. Ik heb daar al eens over geschreven, in de blog 'Indruk wekken.'  

Lange zinnen moeten noodzakelijk zijn. Maar dat geld voor elke zin, zelfs voor de aller kortste.
Verder zijn lange(re) zinnen noodzakelijk voor het ritme, de cadans binnen een verhaal, de afwisseling.
Er kan veel tijd mee gemoeid gaan om een lange zin goed samen te stellen. Maar het samenstellen van een mooie korte zin, daar gaat misschien wel tien keer zo veel tijd in zitten. 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten