Joyce en de man vol herinneringen - een kerstverhaal

Warm

Wanneer Leontien haar jack met de bontkraag heeft opgehangen en mijn kamer binnenstapt, is niet het eerste wat ze zegt: ‘Je moet nodig eens opruimen,’ maar: ‘Geen kerstboom?’ En meteen daarop: ‘Pfff, wat heb je het hier warm.’

Ik sluit de deur en zet de thermostaat twee graden lager.

Op de bank stroopt ze haar trui over haar hoofd, vouwt die netjes op en legt hem behoedzaam op de armleuning. Daarna haalt ze uit haar handtasje een kam tevoorschijn. Ze doet haar haren, haar zwartglanzende haren. – En dat allemaal met een traagheid die ik niet van haar gewend ben. Tijdens het bijpraten is ze ook een stuk minder lacherig dan anders. Terwijl ze zich eigenlijk veel vrijer zou moeten voelen, nu Martha weg is.

Kerstbomen optuigen

We hadden misschien nog wel zeventig keer in december gezellig kerstbomen kunnen blijven optuigen, Martha en ik - vroeg of laat zou ze toch hebben willen weten: ‘Wat heb jij met Leontien?’ En zo is het geschied, bijna zeven maanden geleden al weer. ‘Je hoeft niet zo aapachtig te kijken, hoor,’ was ze verder gegaan. ‘Ik weet dat Leontien hier geweest is. Haar parfum is overal te ruiken. In de gang, in de keuken, en ook op het toilet. Ik word daar niet goed van, Reinier. Straks kom ik die rot geur ook nog tegen in onze slaapkamer.’

‘Schat,’ had ik met een amper te onderdrukken glimlach opgemerkt, ‘ik ken haar vanaf mijn twaalfde. Als ik iets met haar zou hebben gehad, dan was dat allang gebeurd. Ver voordat ik jou heb leren kennen.’

Ze keek me aan en leek koortsachtig te zoeken naar de waarheid in mijn ogen.

Geamuseerd wendde ik mijn hoofd van haar af. ‘Je bent jaloers.’

‘Ik heb liever niet dat ze hier nog komt als ik van huis ben.’

‘Heus, je overdrijft.’

Ze gleed met een vinger onder haar neusgaten langs.

‘Dus je vertrouwt mij niet meer?’ vroeg ik. ‘Mooi is dat!’

Het liep uit op een ruzie. Toen die was bijgelegd, hebben we in bed zowat de hele nacht lieve woordjes tegen elkaar liggen zeggen. Gevreeën? Ja, gevreeën hebben we ook. Tussen de liever woordjes door wilde ze telkens weer. De volgende ochtend meldde ze zich ziek. Juf Martha ziek. Hoera! De kinderen blij en wij ontbijt op bed.

Er gleden broodkruimels en hagelslagvlokken in de plooien van de lakens. Broodkruimels en hagelslagvlokken die Leontien een voor een bijeengesprokkeld zou hebben in de kom van haar hand. En dan rechtstreeks er mee naar de afvalemmer. Alleen al daarom zou ik nooit een relatie met haar willen hebben. Vreemd dat ze nog steeds niets heeft gezegd over de rommel hier.

‘Kom dan, meissie’

Alsof ze mijn gedachten kan lezen, begint ze in het rond te kijken. Ze haalt iets uit haar handtasje en het bloed trekt uit mijn wangen. Ze hurkt neer en kijkt onder de bank, onder de andere meubels, speurt de hele vloer af.

 ‘Joyce, waar ben je? Kom eens hier, ik heb iets voor je. Kom dan, meissie.’

De verlamming

Joyce. Joyce.  De herinnering drukt dik op mijn slapen. Vorige week: ik zakte terug tussen de kussens en het duurde een hele tijd voordat de pijn uit mijn ruggengraat verdwenen was. Duidelijk de angst die mij verlamde. Alleen de angst. Ik wilde naar Joyce, maar mijn lichaam werkte niet mee. Terwijl mijn hoofd zich nog volstouwde met hoop, wist mijn lichaam allang hoe ik haar zou aantreffen.

Uiteindelijk lukte het me na drie pogingen om uit bed te komen. Met mijn voeten op het laminaat begon ik me haastig in de kleren te hijsen. T-shirt achterste voren. Liet het overhemd over mijn stoel hangen en greep naar mijn trui.

Haalde het voer tevoorschijn en deed de achterdeur van het slot.

Het was nog schemerig. Overal rijp op het gras. Wanneer had ik haar voor het laatst opgezocht? Ik kon het me niet herinneren. Elke dag hier op het paadje geweest om mijn fiets uit de schuur te halen en er na gedane boodschappen weer in op te bergen. En geen moment gedacht aan Joyce.

Stro staat van binnenuit tegen het traliewerk opgehoopt. Met mijn vingers tussen de tralies schuif ik het omlaag. Nergens geritsel, nergens een glinsterend oog. Met een hand die onder stroom lijkt te staan, haal ik het haakje van het slot en open ik het deurtje. Op de bodem van de drink- en voederbak liggen een paar strohalmen. Overal in het hout van het hok ontdek ik krassen. Ze heeft het zelfs klaargespeeld om een gat in de bodem te krabben. Maar nog te klein om er doorheen te kunnen kruipen.

Ja, daar ligt ze. Achterin. Haar vacht is piekerig ruw. En dan: het oog. Een dof oog. Alsof er staar op ligt.

Kont in de lucht

‘Joyce! Joyce! Waar heb je je verstopt? Kom eens hier? Joyce?’

Ze is tot voor de tv gekropen en speurt met haar onderarmen plat op het laminaat en kont in de lucht nog steeds de hele kamer af.

‘Sorry, Leontien. Hou maar op met zoeken. Ze is hier niet meer. Ze is dood.’

Terug op de bank kwakt ze het zakje met snoepjes in haar handtasje. ‘Hoe dat zo.’

Ik vertel haar wat er is gebeurd. Haar gezicht wordt langer en langer, haar mond glijdt open.

‘Je hebt hem uitgehongerd.’

Ze ritst het handtasje met een ruk dicht en legt een pols tegen een van haar slapen. Buigt haar hoofd. Brede, platte lippen. Een snik.

Ik kom naast haar zitten en leg een hand op haar schouder.

‘Is er iets? Je hoeft toch niet alleen maar te huilen om een dood konijn?’

Ze ritst haar handtasje open. ‘Maar het was ook een beetje mijn konijn,’ piept ze en grijpt naar een zakje met tissues. ‘Ik heb Martha op het idee gebracht om jou een konijn te geven. Ze vertelde dat je zo dol was op dieren, vroeger als kind al.’

‘Misschien mag je dan’

‘Pappa, mag ik een hond?’

‘Nee, jongen. Als je broer en zus het huis uit zijn, misschien mag je dan een hond.’

Later had ik mijn ouders gevraagd, of ik dan een kat mocht. En toen ze dat ook niet goed vonden: een hamster. En nog weer later: een cavia. Een marmot dan? Een konijn? Zelfs geen konijn? Nee. Gaf allemaal veel te veel gedoe. Mijn ouders namen pas een hond, een marmot en een heel konijnennest nadat ik zelf, als laatste kind, het huis was uitgegaan.

Achter haar lijfje gestrekt

‘Toen je haar net kreeg,’ zegt Leontien, en ze snuit haar neus, ‘paste ze nog net in mijn hand. Ze besnuffelde mijn vingers. Ik weet nog precies hoe dat voelde. En later, toen ze wat groter was geworden – weet je nog, de dag dat jullie haar voor het eerst in de tuin lieten? Hoe ze elk plantje onderzocht en van alles wat eetbaar was iets weg knabbelde? En toen ze alle plantjes bij langs was geweest, begon ze de hele tuin door te huppelen, nam ze die als het ware in bezit. Wat moest ik daar om lachen. Die onverwachte, gekke sprongetjes van uitgelatenheid. Daarna ging ze voldaan in het zonnetje liggen. Op haar buik, met haar achterpootjes achter haar lijfje gestrekt. Het was een vrolijk konijn. En nou is ze dood.’

Weer die brede, platte lippen.

Ik sluit haar in mijn armen. Haar haren kriebelen over mijn neus en lippen.

Rillerig

Nadat ze de tranen met haar tissue heeft weggeveegd, zegt ze: ‘Zou je misschien een kopje thee voor me willen zetten? Ik heb een enorm droge keel.’

Als ik met de theepot en twee kopjes terugkeer, heeft ze haar trui weer aangetrokken en wrijft ze zich rillerig over de bovenarmen.

Ze drinkt wat van haar thee, zet het kopje op de salontafel en begint te wriemelen aan haar haarstrengen. Staart naar de vloer.

Dan knikte ze. ‘Het is ook Peter. Zijn opmerkingen, ik kan daar niet meer tegen. Als hij weer zo’n bui heeft en er valt geen zee met hem te bezeilen, dan zet ik wel eens heel hard Coldplay op. Waar hij dan weer niet tegen kan, wat weer aanleiding is voor nog een ruzie.’

‘Ruzie? Hebben jullie wel eens ruzie?’

‘Eigenlijk veel te vaak. Altijd wanneer ik met iets nieuws kom, dan zegt hij spottend: zou je dat nou wel doen? Dat kun je toch niet. Hij vindt dat ik gewoon mijn beroep moet blijven uitoefenen. Dat ik dus voor iets anders totaal niet geschikt ben. - Ik zou daar toch onderhand wel beter tegen opgewassen moeten zijn, tegen dat soort cynisme. Ik ken hem al zeven jaar!’

Ze buigt haar hoofd.

De stilte hangt om haar heen. Het begint het er steeds meer op te lijken dat haar gedachten haar meegenomen hebben op een verre reis.

‘Wil je het zien?’

Plotseling richt ze haar blik op mij. Ze trekt met een mondhoek. ‘Je hebt haar toch niet in een vuilniszak gedumpt, hè?’

‘Joyce? Nee, nee. Ze ligt hier in de tuin begraven.’

Ze moet er doorheen. ‘Wil je het zien?’

Ze speurt over het tapijt. Alsof Joyce hier nog is. Dat moet ze, Joyce moet hier zijn en niet onder de grond. Ze was sinds Martha weg is mijn enige gezelschap. Af en toe mocht ze bij mij in de woonkamer over het tapijt komen rondhuppelen, ondanks de keuteltjes die ze er op achterliet. Harde en droge keuteltjes. Die vlekken niet. En zo wel? Kon me eigenlijk ook niet meer zo veel schelen.

Ik kijk Leontien aan.

‘Ja, dat is goed,’ zegt ze.      

De verste heester

Met een zaklamp schijn ik over het bevroren gras. Het kraakt onder onze schoenen. Ik leid haar naar de verste heester waaronder ik haar begraven heb, in een kistje dat ik zelf heb getimmerd. Gelukkig was het dooi. Anders had ik haar moeten afstaan aan de dierenarts, was ze doorgestuurd naar het dierencrematorium, zat ze nu bij mij thuis in een urn. Nu ligt ze hier in de aarde.

Ik heb er een steen overheen gelegd. De tekst die ik er met olieverf op hebt geschreven, zegt Leontien zacht.

‘Hier rust Joyce.’

Even glimlacht ze.

Dit moment

De kou begint tegen mijn benen op te kruipen. Leontien: in het duister om haar heen dwarrelt sneeuw en in mijn oren ruist de stilte. Het is goed zo, dit moment. Hoog boven ons twinkelen de sterren.

‘Eigenlijk kan hij er niets aan doen,’ hoor ik haar zeggen. ‘Dat hij zo is, Peter. Hij heeft het beste met je voor. Hij denkt nectar in je mond te leggen, maar het smaakt naar stront.’

We kijken elkaar lang in de ogen. Ze is mooi met die zwartglanzende haren over de bontkraag van haar jack.

Er lijken weer allerlei gedachten door haar hoofd te gaan.

‘Ik ben bij hem weg. Al een tijdje. - En jij zorgt niet goed voor jezelf, Reinier. Straks honger je jezelf ook nog uit.’ Ze steekt haar handen in de zakken van haar jack en staart een tijdje naar de sneeuw. Dan zegt ze: ‘Zal ik bij je blijven? Ik bedoel niet alleen voor Kerst, maar gewoon zien of het met ons tweetjes wel lukt? We hebben een enorme voorsprong, we kennen elkaar al zo lang. Nou?’

‘Ja, ja,’ brandt het op mijn lippen. Maar die woorden werkelijk uitspreken? Ik weet niet of ik daar achteraf wel zo gelukkig mee zal zijn. Maar voor Kerst zeg ik volmondig: ‘Ja, ik wil dat je blijft,’ en ze vliegt me in de armen.

Eric Steiner, 24 december 2014.